DVD recensie: 1944 - Elmo Nüganen


De film '1944' opent in het beboste noordoosten van Estland, waar een groepje pro-Duitse soldaten vanuit de loopgraven strijd levert met Russische tanks en scherpschutters.

 

Onder hen bevindt zich de 17-jarige Karl Tannik (Kaspar Velberg), een gevoelige jonge boer die gebukt gaat onder een zwaar schuldgevoel sinds zijn familie door veiligheidsagenten van de Sovjet-Unie werd gedeporteerd naar Siberië toen hij zelf niet thuis was. Wanneer Tannik oog in oog komt te staan met zijn even jonge vijanden die voor de andere kant vechten, begint de spanning haast voelbaar te worden.

 

Een tijdje later ontmoeten we ook Juri Jugi (Kristjan Ukskula), de zoon van een communistische collaborateur, die door het Rode Leger is ingelijfd. In de door oorlog verscheurde Estische hoofdstad Tallinn wordt Juri’s moreel besef danig op de proef gesteld.

 

Wanneer hij ook nog eens een romance begint met Aino (Maiken Schmidt), beseft hij al snel dat dit hem in de problemen kan brengen bij zijn superieur, kapitein Kreml, een stalinistische fanaticus die niets minder dan volledige gehoorzaamheid eist van zijn ondergeschikten…

Achtergrond

 

1944 is het keiharde relaas van twee Estische sergeanten die zich aan tegenovergestelde kanten van het strijdtoneel bevinden. Dat zulke situaties zich daadwerkelijk vaak voordeden in Estland, heeft alles te maken met het feit dat het land in 1940 door de Sovjet-Unie was geannexeerd, waarop 55.000 mannen ingelijfd werden in het Rode Leger.

 

Het jaar daarop wist Duitsland het kleine Baltische landje echter te bezetten. 72.000 Esten werden verplicht om zich te integreren in de Waffen-SS en andere militaire eenheden. Alleen de Wehrmacht liet geen buitenlanders toe, want daarin mochten enkel mensen vechten die als Duitsers waren geboren. Later besliste het Internationaal Militair Tribunaal van Nürnberg trouwens dat de SS een criminele organisatie was, maar dat dit niet gold voor de Baltische eenheden van de Waffen-SS, die dus vrijuit gingen.

 

Tegen 1944 werden de bloederigste gevechten aan het Oostfront beslecht door soldaten van kleine landen die heel lage overlevingskansen hadden. Ze hadden ondertussen geleerd om niet te protesteren, hun monden dicht te houden en te doen wat hen was opgedragen – ondanks het feit dat die bevelen vaak tot een gewisse dood leidden.

1944 neemt ons mee van de strijd aan de Tannenberglinie in juli (na de slag om Stalingrad het zwaarste conflict aan het Oostfront) tot de bezetting van het schiereiland Sorve door het Rode Leger in november.

 

Regisseur van dienst was Helmer Nüganen, die eerder al met Names in Marble (een historisch drama over enkele Estische studenten die in 1918 beslisten om te rebelleren tegen de heerschappij van de Sovjets) voor het grootste kassucces in de geschiedenis van Estland had gezorgd. De man is zelf ook een topacteur en speelde in Tangerines, dat genomineerd werd voor een Oscar, de hoofdrol. Die ervaring hielp hem dan ook om de emoties op het slagveld zo realistisch als mogelijk te maken.

Dat het verhaal zo realistisch overkomt, heeft echter te maken met het feit dat scenarist Leo Kunnas ook een gevierd auteur en Estische officier is. Zijn kennis van de militaire geschiedenis en het leven aan het front is doorheen 1944 haast voelbaar.

 

De film is rijk aan historische details, met veel referenties aan de repressie van de Sovjets in 1940 en 1941, zoals de arrestaties van onschuldige mensen, deportaties en executies. Op die manier valt het ook iets gemakkelijker te begrijpen waarom moe getergde mannen als Karl de kant van de Duitsers kozen, ook al begingen die op hun beurt de ene oorlogsmisdaad na de andere.

 

Het wordt in 1944 allemaal in beeld gebracht met een brede lens, waardoor de afschuwelijke gebeurtenissen op het scherm nog meer aan geloofwaardigheid winnen. Dat de invloedrijke Zweedse salesmaatschappij Eyewell besliste om aan boord te klimmen van deze Estische-Duitse coproductie, hoeft dan ook niet te verbazen. Met een budget van ongeveer 1,5 miljoen euro is 1944 trouwens de duurste Estische film aller tijden.


  • De Estische inzending voor de Academy Awards 2016
  • Beste eerste week in de geschiedenis van de Estische cinema
  • Geschreven door auteur en voormalig militair officier Leo Kunnas
  •  In Estland grootste blockbuster van eigen bodem ooit, na Names in Marble van dezelfde regisseur
  •  Betaald door het Estische Film Instituut, het Ministerie van Defensie, het culturele departement van Estland en privé-investeerders
  • Geselecteerd door een groot aantal internationale filmfestivals

 

Artistieke Fiche

 Marko Leht: Valter Hein

Maiken Schmidt: Aino Tammik

Kristjan Üksküla: Jüri Jõgi

Mait Malmsten: Omavalitsuse tegelane

Anne Reemann: Omakaitse naisvõitlejaBerg

Priit Pius: Vennad Käärid

Kaspar Velberg: Karl Tammik

 

 

Technische specificaties

Release: 22 maart 2016

Speelduur: 100 minuten

Taal: Estisch, Russisch en Duits gesproken, Nederlandse ondertitels

Beeldformaat: 16:0

Audio: DD5.1

 

Regie: Elmo Nüganen

Scenario: Leo Kunnas

Productie: Ilkka Matila, Kristian Taska

Muziek: Jaak Jürisson

Cinematografie: Patrick Ghiringhelli

Montage: Kimmo Taavila, Tambet Tasuja