DVD recensie: Naked Among Wolves - Philipp Kadelbach

Het concentratiekamp van Buchenwald in 1945. De Amerikaanse troepen zijn snel aan het oprukken vanuit het westen en de 55 SS-officieren die verantwoordelijk zijn voor de 25.000 gevangenen zien zich verplicht om hun opties af te wegen. Moeten ze het kamp evacueren of iedereen afslachten en proberen om alle sporen naar het kamp uit te wissen?

Wanneer een aantal van de gevangenen een driejarig jongetje vinden dat het kamp in een tas werd binnengesmokkeld, beslissen ze om de SS niets te vertellen over zijn bestaan. Al snel komen de nazi’s echter te weten wat er aan het gebeuren is, waardoor de aanwezigheid van het kind voor een dodelijk spel van kat en muis zorgt. Zullen de gevangenen in staat blijken om de Duitsers telkens een stap voor te blijven en hun beschermeling van de ene verstopplaats naar de andere te brengen voor hij wordt gevonden?

Naked Among Wolves (oorspronkelijke titel: Nackt unter Wölfen) is een intense Duitse film die gebaseerd is op het gelijknamige boek van Bruno Apitz uit 1958 – verplichte lectuur voor alle middelbare schoolkinderen van de voormalige Duitse Democratische Republiek.

Dat het verhaal zo realistisch aanvoelt, is niet verwonderlijk, want de communistische auteur werd tussen 1937 en 1945 zelf gevangen gehouden in het concentratiekamp van Buchenwald. De jongen die in de film Stefan Cyliak wordt genoemd, heet in het echt Stefan Jerzy Zweig, maar door wat er gebeurd is, zal hij wellicht altijd beter gekend blijven als ‘het Buchenwald kind’.

In 1960 werd Nackt unter Wölfen voor het eerst verfilmd, toen nog door de Oost-Duitse tv-zender. Drie jaar later volgde er nog een speelfilm van regisseur Frank Beyer, die maar liefst twee Oscarwinnende films zou geïnspireerd hebben: La Vita è Bella van Roberto Benigni en Schindler’s List van Steven Spielberg. Het was meteen ook de eerste rolprent over concentratiekampen die in Oost-Berlijn werd opgenomen.

Anno 2015 was het echter al 52 jaar geleden dat het verhaal rond het concentratiekamp nog in filmvorm werd gegoten en het is dan ook passend dat deze remake verscheen in het jaar waarin de 70ste verjaardag van de bevrijding van Buchenwald werd gevierd. Er werd gekozen om de geschiedenis nog beter te volgen, waardoor deze nieuwe versie historisch een stuk accurater is dan die uit 1963.

Dat het niet zomaar om een tv-drama gaat, maar om een waar prestigeproject, werd al snel duidelijk aan het aantal nominaties die Naked Among Wolves wist binnen te rijven: drie in 2015 en nog eens zes in 2016. Daarvan werden er twee meteen verzilverd.

Ook de pers bleek unaniem lovend te zijn, maar dat was niet de enige reden waarom Just Entertainment besloot om de film ook in de Benelux uit te brengen. Het verhaal is namelijk nog steeds bijzonder relevant en drukt ons nogmaals op het hart dat we dit soort gruwelijke misdaden tegen de mensheid nooit meer mogen laten gebeuren. Als je als filmbedrijf en als pr-bureau een klein beetje mee kunt helpen aan die herdenking, moet je natuurlijk niet lang twijfelen.

Over Buchenwald

Buchenwald werd opgericht in juli 1937, vlakbij Weimar, ongeveer 4 jaar na de opening van Dachau. Het was een van de eerste en grootste concentratiekampen op Duitse bodem. De gevangenen – niet alleen Joden, maar ook Polen en andere Slaven, geesteszieken, mensen met aangeboren fysieke afwijkingen, religieuze en politieke gevangenen, Roma, Sinti, vrijmetselaars, Jehova’s getuigen (toen nog ‘Bijbelstudenten’ genoemd), criminelen, homoseksuelen en 350 geallieerde oorlogsgevangenen – werden ingezet als werkkrachten in de plaatselijke wapenfabrieken.

Oorspronkelijk zou het kamp ‘K.L. Ettersberg’ heten, naar de berg waarop het was gebouwd, maar omdat die naam te veel associaties opriep met de legendarische auteur Goethe, die er delen van zijn werken had geschreven, werd er uiteindelijk beslist om voor ‘Buchenwald’ te kiezen. Tijdens de ontbossing die ruimte moest maken voor het concentratiekamp, werd de centrale eik waaronder Goethe zou hebben vertoefd echter gespaard. Het lot van die ‘Goethes Eik’ was volgens heel wat bijgelovige Duitsers nauw verbonden met dat van Duitsland zelf.

In totaal zouden er ongeveer 56.000 mensen gestorven zijn in het kamp, waaronder ongeveer 2.000 als gevolg van een gedeeltelijk misluk Amerikaans bombardement. De meesten bezweken echter aan uithongering, ziekte, evacuaties, executies en experimenten.

Zo moesten 154 van de 729 proefkonijnen voor een vaccin tegen tyfus het onderspit delven. Onder de Vernichtung durch Arbeit-politiek van de SS hadden de gevangenen de keuze tussen executie of hard labeur, waardoor heel wat ongelukkigen zich letterlijk doodwerkten.

Buchenwald was ook gekend omwille van een aantal sadisten. De tweede vrouw van Karl-Otto Koch, de commandant die het kamp van augustus 1937 tot juli 1941, leidde, werd zelfs bekend als Die Hexe von Buchenwald (‘de heks van Buchenwald’) omdat ze zo wreed was en de gevangenen een zoo met een berenput had laten bouwen in het kamp. Het was zelfs zo erg dat Koch zelf werd opgesloten in zijn eigen concentratiekamp, na beschuldigingen van aanzetten tot moord, corruptie, geldverduistering, illegale transacties en het uitbuiten van de werkers voor persoonlijk gewin. Hij werd vervangen door SS-Standartenführer Hermann Pister, de laatste bevelhebber die Buchenwald als Duits concentratiekamp zou hebben.